Hội chứng lâm sàng
Khi màng cứng bị thủng vô tình hay có chủ ý thì đều có khả năng xuất hiện đau đầu. Biểu hiên lâm sàng sau chọc dò màng cứng khá điển hình khiến chẩn đoán trở nên khá đơn giản nếu nghĩ đến chứng đau đầu này.
Chẩn đoán có thể gặp khó khăn nếu bác sĩ lâm sàng không biết bệnh nhân đã được chọc dò màng cứng hay trong một số ít trường hợp, đau đầu này có thể xảy ra tự phát khi hắt hơi hoặc ho. Các triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng khi thăm khám có liên quan tới chọc dò hay thủng màng cứng là do áp suất dịch não tủy thấp khi dịch não tủy bị rò rỉ ra ngoài khoang dưới nhện.
Các triệu chứng của đau đầu sau chọc dò màng cứng hầu hết bắt đầu ngay sau khi bệnh nhân thay đổi tư thế nằm sang hay ngồi đứng. Cường độ đau dạt đỉnh điểm sau 1 đến 2 phút và thuyên giảm chỉ sau vài phút sau khi bệnh nhân trở lại tư thế nằm. Đau đầu có đặc điểm như bị đập hay bị nghiền với cường độ mạnh, cường độ tăng lene khi bệnh nhân ở tư thế ngồi hay đứng. Đau đầu hết thường hai bên và khu trú ở trán, thái dương và vùng chẩm.
Buồn nôn, nôn và chóng mặt thường đi kèm với đau đầu, đặc biệt nếu bệnh nhân vẫn giữ nguyên tư thế ngồi hay đứng trong thời gian dài. Nếu xảy ra liệt dây thần kinh sọ thì có thể sẽ xuất hiện rối loạn thần kinh thị giác.
Dấu hiệu và triệu chứng
Chẩn đoán đau đầu sau chọc dò màng cứng phần lớn thường dựa trên hỏi bệnh sử là chủ yếu chứ không phải là dựa vào thăm khám lâm sàng. Thăm khám thần kinh ở hầu hết các bệnh nhân bị đau đầu sau chọc dò màng cứng đều đưa ra kết quả bình thường. Nếu vẫn còn rò rỉ dịch não tủy hay nếu bệnh nhân vẫn giữ ở tư thế ngồi hay đứng thẳng trong thời gian dài bất chấp cơn đau đầu thì có thể xảy ra liệt dây thần kinh sọ não, thường thì dây thần kinh số VI bị ảnh hưởng nhiều nhất .
Biến chứng này có thể xảy ra thoáng qua nhưng cũng có thể tồn tại vĩnh viễn, đặc biệt trong trường hợp bệnh nhân có các dây thần kinh dễ bị tổn thương như ở bệnh nhân bị tiểu đường. Nếu có bất thường khi thăm khám thần kinh thì cần xem xét lại các nguyên nhân khác có thể gây nên cơn đau đầu ở bệnh nhân, bao gồm xuất huyết dưới nhện.
Khởi phát cơn đau đầu và các triệu chứng có liên quan như buồn nôn, nôn xảy ra khi bệnh nhân thay đổi tư thế từ nằm sang ngồi hay đứng và thuyên giảm sau khi bệnh nhân trở lại tư thế nằm là một điều kiện tiên quyết của đau đầu sau chọc giò màng cứng.
Tiền sử có chọc giò màng cứng, ví dụ như chọc dò thắt lưng, gây tê tủy sống, chụp tủy cản quang hay vô tình chọc thủng màng cứng như khi phong bế ngoài màng cứng thất bại hay tổn thương màng cứng khi phẫu thuật cột sống, những điểm này gợi ý cao chẩn đoán đau đầu sau chọc dò màng cứng và có thể xảy ra sau khi hắt hơi hoặc ho, từ đó gợi ý cao nguyên nhân gây đau đầu do tổn thương tại màng cứng. Trong trường hợp này, chẩn đoán đau đầu do chọc dò màng cứng là một trường hợp ngoại lệ.
>>>Nhận ngay gói ưu đãi Khám + Chữa bệnh giá chỉ 199K (không mất thêm phụ phí)
Điều trị
Phương pháp điều trị chính trong đau đầu sau chọc dò màng cứng là đưa máu tự thân vào khoang ngoài màng cứng. Thủ thuật này được biết đến như một kĩ thuật nút máu ngoài màng cứng (epidural blood patch) và có tỉ lệ thành công cao trong điều trị đau đầu sau chọc dò màng cứng. Tiêm chậm một lượng 12-18ml máu tự thân vào trong khoang ngoài màng cứng ngang mức chọc dò màng cứng với kĩ thuật vô trùng nghiêm ngặt. Nếu đặt bệnh nhân ở tư thế nằm trong khoảng 12-24 giờ sau đó.
Đau đầu thuyên giảm trong vòng 2-3 giờ ở 90% số bệnh nhân. Xấp sỉ 10% bệnh nhân thuyên giảm tạm thời hoặc đứng. Những bệnh nhân này nên được điều trị bằng nút máu lần 2 trong vòng 24 giờ. Nếu bệnh nhân bị buồn nôn và nôn nhiều thì cho thuốc chống nôn kết hợp với truyền dịch để giúp bù dịch nhanh chóng. Một số bác sĩ ủng hộ việc sử dụng đồ uống có cồn để ức chế sự bài tiết hoocmon kháng bài niệu và tăng tiết dịch não tủy. Caffein cũng được cho là giúp điều trị cơn đau đầu.
