Đau dây thần kinh thiệt hầu-Dấu hiệu, triệu chứng, điều trị

Hội chứng lâm sàng

Đau dây thần kinh thiệt hầu là một bệnh lý hiếm gặp, đặc trưng bởi cơn đau kịch phát theo nhánh cảm giác của dây thần kinh sọ não số IX. Mặc dù trong đau thần kinh thiệt hầu biểu hiện tương tự như đau dây thần kinh sinh ba, nhưng tần suất gặp lại ít gặp hơn 100 lần. Chứng đau dây thần kinh thiệt hầu xảy ra phổ biến ở bệnh nhân trên 50 tuổi. Đau khu trú ở amidan vùng thanh quản và sau lưỡi. Đau thường một bên ở hầu hết các bệnh nhân, nhưng có thể xảy ra ở cả hai bên trong khoảng 2%.

Đôi khi, đau dây thần kinh thiệt hầu có thể đi kèm nhịp tim chậm; ở một số bệnh nhân, điều này có thể dẫn đến ngất. Các triệu chứng tim mạch được cho là do tăng các xung từ thần kinh thiệt hầu đến dây thần kinh lang thang. Mặc dù hiếm, sự kết hợp bất thường của đau và loạn nhịp tim có thể gây tử vong.

Dấu hiệu và triệu chứng

Đau trong dây thần kinh thiệt hầu theo vùng chi phối của dây thần kinh sợ não (IX). ở một số bệnh nhân, cơn đau có thể xảy ra ở vùng được chi phối bởi dây thần kinh sinh ba, đoạn cổ trên, hoặc cả hai. Đau là dây thần kinh và xảy ra một bên ở 98% bệnh nhân. Nó thường được mô tả đau nhói như bị bắn hay dao đâm, với cường độ đau dữ dội.

Cơn đau thần kinh thiệt hầu thường được khởi phát từ nuốt, nhai, ho, và nói chuyện. Ngoại trừ các vùng khởi phát theo vùng chi phối của dây thần kinh sọ não IX, thăm khám thần kinh của bệnh nhân hoàn toàn bình thường. Bởi các khối u ở góc cầu-tiểu não có thể gây ra các triệu chứng giống với những triệu chứng của đau dây thần kinh thiệt hầu, nên sự bất thường rong thăm khám thần kinh được quan tâm đặc biệt. Đau nhức, âm ỉ tồn tại dai dẳng giữa các cơn đau kịch phát trong đau dây thần kinh thiệt hầu là dấu hiệu chỉ điểm của một tổn thương choán chỗ và cần đánh giá toàn diện.

Điều trị đau dây thần kinh thiệt hầu

Điều trị bằng thuốc

– Carbamazepine

Được xem là điều trị đầu tay cho đau dây thần kinh thiệt hầu. Đáp ứng nhanh với loại thuốc này sẽ giúp xác định chẩn đoán đau dầy thần kinh lưỡi-hầu. Bất chấp việc carbamazepine khá an toàn và hiệu quả so với các phương pháp điều trị khác cho đau dây thần kinh thiệt hầu, một số nhầm lẫn và lo lắng vẫn tồn tại xung quanh việc sử dụng nó.

Carbamazepin có thể là lựa chọn tốt nhất cho bệnh nhân để kiểm soát cơn đau, nhưng đôi khi vẫn bị ngưng sử dụng vì xuất hiện các bất thường trong phòng thí nghiệm do dùng thuốc. Do đó các xét nghiệm sàng lọc cơ bản, bao gồm tổng phân tích tế bào máu, xét nghiệm nước tiểu và sinh hóa máu tự động phải được thực hiện trước khi bắt đầu dùng thuốc.

Carbamazepine nên được bắt đầu từ từ nếu cơn đau không bị mất kiểm soát, bệnh nhân nên được cảnh báo về các phản ứng phụ, bao gồm chóng mặt, buồn ngủ, lú lẫn và phát ban. Các bệnh nhân cần được giải thích rằng trong bất kỳ trường hợp nào cũng không thay đổi liều thuốc hoặc thay thế thuốc hoặc ngưng dùng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ.

– Gabapentin

Trong trường hợp hiếm hoi mà carbamazepine không thể kiểm soát đầy đủ cơn đau của bệnh nhân, có thể xem xét dùng gabapentin. Giống như carbamazepine, các xét nghiệm máu cơ bản phải được thực hiện trước khi bắt đầu điều trị. Bệnh nhân cũng nên được cảnh báo trước về các tác dụng phụ có thể có, chẳng hạn như chóng mặt, buồn ngủ, lú lẫn và phát ban.

– Baclofen

Được báo cáo là có giá trị ở một số bệnh nhân không đáp ứng carbamazepine hay gabapentin. Các xét nghiệm máu cơ bản phải được thực hiện trước khi bắt đầu dùng baclofen. Bệnh nhân cần được cảnh báo về những tác dụng phụ tiềm tàng như với carbamazepine và gabapentin. Thuốc này có tác dụng phụ đáng kể đối với gan và hệ thần kinh trung ương, bao gồm yếu cơ và buồn ngủ. Giống như carbamazepine, cần theo dõi cẩn thận các chỉ số phòng thí nghiệm khi sử dụng baclofen.

Điều trị can thiệp

– Phong bế thần kinh thiệu hầu

Phong bế thần kinh thiệt hầu bằng thuốc tê cục bộ và steroid đóng vai trò như một phương thức điều trị hỗ trợ bằng thuốc tuyệt vời cho điều trị đau thần kinh thiệt hầu. Kỹ thuật này nhanh chóng làm giảm đau trong khi chờ đợi các loại thuốc khác đang được điều chỉnh đến mức có hiệu quả. Phong bế ban đầu được thực hiện với bupivacaine kết hợp với methylprednisolone. Phong bế thần kinh hàng ngày, những ngày tiếp theo được thực hiện theo cách tương tự, thay thế với một liều methylprednisolone thấp hơn. Cách tiếp cận này cũng có thể được sử dụng để kiểm soát cơn đau đột ngột.

– Phá hủy thần kinh thiệt hầu bằng sóng vô tuyến

Phá hủy thần kinh thiệt hầu có thể được thực hiện bằng cách tạo ra một tổn thương bằng tấn số vô tuyến dưới màn huỳnh quang hai chiều. Thủ thuật này dành cho những bệnh nhân không đáp ứng với tất cả các phương pháp điều trị đã được đề cập ở trên cho chứng đau dây thần kinh lưỡi hầu kháng trị và những bệnh nhân không phải là ứng viên cho phẫu thuật giải ép vì mạch rễ thần kinh lưỡi-hầu. Dao gamma cũng được sử dụng ở nhóm bệnh nhân này.

– Giải ép vi mạch dây thần kinh thiệt hầu

Giải ép vi mạch rễ thần kinh thiệt hầu, còn được gọi là thủ thuật Jannetta, là thủ thuật phẫu thuật thần kinh chính được lựa chọn cho chứng đau dây thần kinh lưỡi-hầu kháng trị. Nó dựa trên lý thuyết cho rằng đau thần kinh lưỡi-hầu là một chứng đau đơn thần kinh do chèn ép tương tự như đau dây thần kinh sinh ba. Phẫu thuật bao gồm việc xác định rễ thần kinh thiệt hầu thân não và tách mạch máu ra khỏi dây thần kinh đang bị chèn ép. Một miếng bọt biển được đặt giữa mạch máu và dây thần kinh, giải thoát chèn ép và triệu chứng đau.